نشت گاز، چه در خانه و چه در محیط‌های صنعتی، می‌تواند عواقب جدی‌ای به همراه داشته باشد. افراد معمولاً تصور می‌کنند که با حس بویایی می‌توانند نشت گاز را به موقع تشخیص دهند، اما این روش همیشه کارآمد نیست. گاهی اوقات غلظت گازها به اندازه‌ای است که می‌تواند منجر به انفجار، گازگرفتگی یا آتش‌سوزی شود. اندازه‌گیری دستی میزان گاز همواره دقیق نیست، اما دتکتورهای گاز به صورت خودکار و مداوم این کار را انجام می‌دهند.

دتکتور گاز چیست؟

دتکتور گاز وسیله‌ای است که وجود گازهای قابل اشتعال و سمی را در فضا شناسایی می‌کند. این دستگاه‌ها جزء تجهیزات ایمنی حیاتی در ساختمان‌ها و مراکز صنعتی هستند. دتکتور گاز غلظت غیرعادی گاز را شناسایی کرده و به سیستم‌های کنترلی اعلام می‌کند. دتکتورهای گاز دارای استانداردها و گواهینامه‌های معتبر از سازمان‌های مختلف هستند.

دتکتورهای هوشمند گازی تغییرات چگالی گاز را به جریان الکتریکی تبدیل کرده و اطلاعات را به مرکز کنترل ارسال می‌کنند. این دتکتورها با نظارت بر گازهای خطرناک، سیستم‌های هشداردهنده را فعال می‌کنند تا افراد را از طریق ابزارهای صوتی، بصری و ویبراتورها مطلع سازند. برخی از این سیستم‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که می‌توانند پس از تشخیص خطر به سیستم‌های تهویه متصل شوند و در صورت لزوم، آژیر خطر را به صدا درآورند.

نحوه عملکرد دتکتور گاز (آشکارساز گاز)

آشکارساز گاز با استفاده از سنسورهای مختلف، غلظت گازهای موجود در هوا را اندازه‌گیری می‌کنند. این سنسورها با استفاده از امواج مادون قرمز، الکتروشیمیایی یا نیمه‌هادی، غلظت بالای گازها را تشخیص می‌دهند. دتکتور گاز با مقایسه غلظت گاز موجود در هوا با غلظت مجاز، نشت گاز را شناسایی کرده و از طریق وسایل هشداردهنده به افراد اطلاع می‌دهد.

کاربردهای دتکتور گاز

دتکتورهای گاز در محیط‌های مختلفی از جمله موتورخانه‌ها، شوفاژخانه‌ها، آشپزخانه‌ها، صنایع مختلف، پارکینگ‌ها، تونل‌های زیرزمینی، آشپزخانه‌های صنعتی، صنایع شیمیایی و آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها علاوه بر حفظ جان انسان‌ها، سرمایه‌های مادی را نیز از خطر نابودی حفظ می‌کنند.

اهمیت دتکتور گاز در محیط‌ های مختلف

در پارکینگ‌ها و تونل‌های زیرزمینی، دتکتورهای گاز می‌توانند غلظت گازهای سمی را شناسایی کنند. در آشپزخانه‌های صنعتی، این دستگاه‌ها نشت گاز را در سریع‌ترین زمان ممکن تشخیص می‌دهند. در صنایع شیمیایی و آزمایشگاه‌ها، دتکتورهای گاز به صورت مداوم غلظت گازهای خطرناک را اندازه‌گیری می‌کنند. در استخرها، دتکتورهای گاز می‌توانند غلظت گازهای ضدعفونی‌کننده را کنترل کنند.

دتکتور گاز یک وسیله کوچک و ارزان‌قیمت است که می‌تواند جان افراد را از خطرات نشت گاز نجات دهد. با استفاده گسترده از این دستگاه‌ها، می‌توان از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کرد و ایمنی بیشتری را در محیط‌های مختلف فراهم آورد.

آشکارسازهای گاز با اندازه‌گیری میزان انواع گازهای موجود در هوا، از قرار گرفتن افراد در معرض گازهای سمی که می‌توانند منجر به مسمومیت یا مرگ شوند، جلوگیری می‌کنند. شاید نمونه‌های خانگی آن‌ها مانند زنگ هشدار آتش‌سوزی یا آشکارساز مونوکسید کربن را دیده باشید.

هنگام خرید آشکارساز گاز به چه مواردی توجه کنیم؟

انتخاب آشکارساز گاز مناسب بستگی به چندین عامل دارد، از جمله نیازهای خاص شما، محیطی که در آن استفاده خواهد شد، نوع گازهایی که باید مانیتور شوند و در بسیاری از مواقع حتی نیازهای قانونی یا مقرراتی. در اینجا چند مرحله برای کمک به تعیین اینکه کدام آشکارساز گاز برای شما مناسب است آورده شده است:
شناسایی خطرات: نوع گازها یا بخارات موجود در محیط کار خود یا خطرات خاصی که باید مانیتور شوند را تعیین کنید. هر دو نوع گازهای سمی و قابل احتراق را در نظر بگیرید.
ارزیابی شرایط محیطی: شرایط محیطی که آشکارساز گاز در آن استفاده خواهد شد را در نظر بگیرید. عواملی مانند دما، رطوبت و احتمال مواجهه با گرد و غبار یا آب می‌توانند در انتخاب آشکارساز تأثیرگذار باشند.
نیازهای مقرراتی: بررسی کنید که آیا استانداردها یا راهنمایی‌های مقرراتی خاصی برای صنعت یا محیط کار شما وجود دارد. اطمینان حاصل کنید که آشکارساز گازی که انتخاب می‌کنید، این الزامات را برآورده می‌کند یا فراتر از آنها است.
تعداد گازها: تعیین کنید که آیا به یک آشکارساز تک‌گاز یا چندگاز نیاز دارید. اگر نیاز به مانیتور کردن چندین گاز به طور همزمان دارید، یک آشکارساز چندگاز مناسب‌تر خواهد بود.
فناوری حسگر: فناوری حسگر مورد استفاده در آشکارساز را در نظر بگیرید. فناوری‌های مختلف حسگر دارای حساسیت، زمان پاسخ و نیازهای نگهداری متفاوتی هستند. حسگرهایی را انتخاب کنید که برای گازهایی که نیاز به تشخیص آنها دارید مناسب باشند.
ویژگی‌ها و عملکردها: ویژگی‌ها و عملکردهای اضافی که ممکن است برای شما مهم باشند را در نظر بگیرید، مانند قابلیت‌های ثبت داده، هشدارها (صوتی، بصری، ارتعاشی)، گزینه‌های نمایش، نیازهای کالیبراسیون و عمر باتری.
سهولت استفاده و نگهداری: آشکارسازی را انتخاب کنید که استفاده، کالیبراسیون و نگهداری آن آسان باشد. عواملی مانند اندازه، وزن، ارگونومی و رابط کاربری را در نظر بگیرید.
با در نظر گرفتن این عوامل و انجام تحقیقات کامل، می‌توانید آشکارساز گازی مناسبی را انتخاب کنید که نیازهای شما را برآورده کند و به اطمینان از ایمنی محیط کار شما کمک کند. اگر مطمئن نیستید، مشورت با یک متخصص ایمنی یا تماس با یک متخصص فروش CO2Meter نیز می‌تواند مفید باشد.

اجزای دتکتور گاز

دتکتورهای گاز، دستگاه‌هایی حیاتی برای شناسایی نشت گازهای خطرناک هستند. این دستگاه‌ها از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند که هر کدام وظیفه خاصی در شناسایی و اعلام هشدار ایفا می‌کنند. شناخت اجزای دتکتور گاز می‌تواند به انتخاب بهتر و نگهداری صحیح آن کمک کند. در ادامه به بررسی اجزای اصلی دتکتور گاز می‌پردازیم:

1. حسگر (Sensor)
حسگر مهم‌ترین بخش دتکتور گاز است. این بخش وظیفه شناسایی و تشخیص گازهای موجود در هوا را بر عهده دارد. انواع حسگرها شامل حسگرهای نیمه‌هادی، کاتالیزوری و الکتروشیمیایی هستند که هرکدام برای شناسایی نوع خاصی از گاز طراحی شده‌اند.

2. مدار الکترونیکی (Electronic Circuit)
این بخش وظیفه پردازش سیگنال‌های دریافت‌شده از حسگر را دارد. مدار الکترونیکی سیگنال‌ها را تقویت کرده و آن‌ها را برای تصمیم‌گیری‌های بعدی مانند فعال کردن آلارم، آماده می‌کند.

3. آلارم (Alarm)
آلارم دتکتور، یک هشدار صوتی و گاهی بصری است که در صورت تشخیص نشت گاز فعال می‌شود. این آلارم معمولاً با شدت بالایی صدا می‌دهد تا افراد در نزدیکی به سرعت متوجه نشت گاز شوند.

4. نمایشگر (Display)
بعضی از دتکتورهای گاز دارای نمایشگر دیجیتالی هستند که میزان گاز موجود در هوا را نمایش می‌دهد. این نمایشگر به کاربر کمک می‌کند تا وضعیت محیط را به‌صورت لحظه‌ای بررسی کند.

5. منبع تغذیه (Power Supply)
دتکتورها معمولاً به دو صورت باتری‌دار یا متصل به برق شهری عمل می‌کنند. باتری‌های قابل شارژ و منبع تغذیه پایدار از اجزای مهم برای عملکرد مداوم دتکتور هستند.

آشکارساز گاز چگونه کار می‌کند؟

آشکارسازهای گاز با تشخیص حضور گازهای خاص در محیط اطراف کار می‌کنند. انواع مختلفی از آشکارسازهای گاز وجود دارد، اما یکی از انواع رایج، آشکارساز مادون قرمز غیرپراکنده (NDIR) است که اغلب برای تشخیص گازهای خطرناکی مانند دی‌اکسید کربن (CO2) استفاده می‌شود. در اینجا توضیحی ساده از نحوه کار این آشکارسازها بر اساس اصول حسگری آنها آورده شده است:
واکنش الکتروشیمیایی: در یک حسگر گاز الکتروشیمیایی، الکترودهایی در یک محلول الکترولیت غوطه‌ور هستند. الکترودها معمولاً از موادی ساخته می‌شوند که با گاز هدف واکنش می‌دهند. برای مثال، در یک آشکارساز مونوکسید کربن، یک الکترود ممکن است از دی‌اکسید سرب (PbO2) و دیگری از سرب (Pb) ساخته شده باشد.
انتشار گاز: گازی که باید تشخیص داده شود از طریق یک غشاء به داخل حسگر نفوذ می‌کند. این غشاء فقط به گاز هدف اجازه عبور می‌دهد و از این رو دقت تشخیص را تضمین می‌کند.
واکنش شیمیایی: وقتی گاز هدف با الکترودها برخورد می‌کند، واکنش شیمیایی رخ می‌دهد. در مورد مونوکسید کربن، این گاز با الکترود دی‌اکسید سرب واکنش می‌دهد و یون‌های سرب و الکترون آزاد می‌کند. این واکنش باعث جریان الکترون از یک الکترود به دیگری می‌شود و جریان الکتریکی ایجاد می‌کند.
مادون قرمز غیرپراکنده (NDIR): حسگرهای NDIR با استفاده از یک لامپ مادون قرمز (IR) برای هدایت امواج نوری از طریق یک لوله پر از نمونه هوا کار می‌کنند. این هوا به سمت یک فیلتر نوری در جلوی یک آشکارساز نور IR حرکت می‌کند. آشکارساز نور IR میزان نوری را که از فیلتر نوری عبور می‌کند، اندازه‌گیری می‌کند.
آشکارسازهای گاز ممکن است از اصول حسگری دیگری مانند احتراق کاتالیزوری یا حسگرهای نیمه‌رسانا نیز استفاده کنند، بسته به نوع گاز مورد تشخیص و نیازهای کاربردی. هر اصل حسگری مزایا و معایب خاصی در زمینه حساسیت، انتخاب‌پذیری، زمان پاسخ و هزینه دارد.

از دتکتور گاز در کجا استفاده می‌کنند؟

دتکتورهای گاز برای شناسایی گازهای قابل احتراق، قابل اشتعال، سمی و همچنین کاهش اکسیژن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دستگاه‌ها به‌طور گسترده‌ای در صنایع مختلف کاربرد دارند و در مکان‌هایی همچون سکوهای نفتی، پالایشگاه‌ها، صنایع گازی، پمپ‌بنزین‌ها و جایگاه‌های CNG و دیگر محیط‌های صنعتی به کار گرفته می‌شوند تا فرآیندهای تولید و فناوری‌های نوین مانند فتوولتائیک را پایش کنند. دتکتورهای گاز ممکن است در شرایط اضطراری نظیر آتش‌سوزی نیز مورد استفاده قرار گیرند.

عملکرد اصلی یک دتکتور گاز، شناسایی نشت گاز و اعلام خطر در مواقع وجود گازهای خطرناک است. این دستگاه‌ها با استفاده از حسگرهای ویژه نشت گاز را تشخیص می‌دهند و معمولاً با تولید صدای هشدار، به افراد حاضر در محل اطلاع می‌دهند که گاز خطرناکی تشخیص داده شده است.

قرار گرفتن در معرض گازهای سمی ممکن است در فرآیندهایی مانند سوخت‌گیری وسایل نقلیه، پروژه‌های ساختمانی، حفاری زمین‌های آلوده، عملیات دفن زباله، ورود به فضاهای محصور و موارد مشابه رخ دهد. حسگرهایی که معمولاً در دتکتورهای گاز استفاده می‌شوند شامل حسگرهای گازهای قابل احتراق، آشکارسازهای فوتونیزاسیون، حسگرهای مادون قرمز، حسگرهای اولتراسونیک، حسگرهای الکتروشیمیایی و حسگرهای نیمه‌هادی هستند.

در سال‌های اخیر، حسگرهای تصویربرداری مادون قرمز نیز در دستگاه‌های آشکارساز نشت گاز استفاده می‌شوند. این حسگرها در کاربردهای گسترده‌ای شامل صنایع تولیدی، پالایشگاه‌ها، تولیدات دارویی، آشکارسازی گاز در اتاق‌های باتری، تأسیسات تولید فوم، کارخانه‌های کاغذسازی، صنعت هوانوردی، تأسیسات کشتی‌سازی، عملیات مواد خطرناک، تأسیسات تصفیه آب، وسایل نقلیه، تست کیفیت هوا و حتی در منازل مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نحوه نصب دتکتور گاز

نصب دتکتور گاز در محیط‌های مسکونی و صنعتی یک اقدام ضروری برای افزایش ایمنی است. دتکتورهای گاز با شناسایی نشتی گازهای خطرناک مانند متان و پروپان، از وقوع حوادث ناگوار مانند انفجار و مسمومیت جلوگیری می‌کنند. برای نصب صحیح دتکتور گاز، ابتدا باید دستگاه در اتاق‌هایی نصب شود که دارای وسایل گازسوز هستند؛ مانند آشپزخانه، اتاق دیگ بخار، یا نزدیک آبگرمکن و بخاری‌های گازی. توجه داشته باشید که گاز طبیعی به دلیل سبکی به سمت بالا حرکت می‌کند، بنابراین دتکتور باید نزدیک سقف و در فاصله‌ای حدود ۳۰ سانتیمتری از آن نصب شود.

همچنین باید مطمئن شوید که دتکتور حداقل ۱.۵ متر از وسایل گازسوز مانند اجاق گاز و شومینه فاصله داشته باشد تا از تشخیص اشتباه جلوگیری شود. استفاده از دتکتورهای گاز قابل‌اتصال به سیستم‌های هوشمند می‌تواند امکان هشداردهی سریع از طریق تلفن همراه را فراهم کند که این امر باعث افزایش کارایی سیستم ایمنی خانه یا محیط کار شما می‌شود.

به یاد داشته باشید که دتکتور گاز باید به صورت دوره‌ای تست و در صورت نیاز باتری آن تعویض شود تا عملکرد دستگاه همیشه در بالاترین سطح ممکن باقی بماند. نصب صحیح دتکتور گاز و رعایت اصول ایمنی، به شما و خانواده‌تان کمک می‌کند تا در مقابل خطرات ناشی از نشت گاز محافظت شوید.

نکات مهم برای موقعیت‌یابی صحیح دتکتور گاز

نصب صحیح دتکتور گاز برای عملکرد مناسب و سریع آن بسیار مهم است. مکان نصب بسته به نوع گاز متفاوت است و باید به دقت ارزیابی شود تا از بروز هشدارهای کاذب جلوگیری گردد. در ادامه به بررسی نکاتی برای نصب بهینه دتکتور گاز می‌پردازیم.

گاز LPG، متان یا مونوکسید کربن؟

برای گازهای «سنگین» مانند LPG، توصیه می‌شود که دتکتور در پایین‌ترین نقطه (حدود 30 سانتی‌متر از سطح زمین) نصب شود، در حالی که برای گازهای «سبک» مانند متان یا مونوکسید کربن، بهتر است که دتکتور در نقطه‌ای بالا (حدود 30 سانتی‌متر از سقف) نصب گردد.

مکان‌هایی که باید اجتناب کرد

برخی از مکان‌ها ممکن است عملکرد صحیح دتکتور را مختل کنند. بنابراین، دستگاه نباید در مکان‌های زیر نصب شود:

در یک فضای بسته (مانند داخل یک کمد یا پشت پرده)؛
درست بالای سینک؛
نزدیک به در یا پنجره؛
در نزدیکی هواکش یا سیستم تهویه؛
در منطقه‌ای که دما ممکن است به زیر -10 درجه سانتی‌گراد یا بالای +40 درجه سانتی‌گراد برسد؛
در مکانی که ممکن است گرد و غبار سنسور را مسدود کند؛
در اتاق‌های مرطوب.

مواد و ترکیباتی که باید از آنها دوری کرد

در ادامه فهرستی از موادی ارائه می‌شود که استفاده از آنها در نزدیکی دتکتور ممکن است منجر به اختلال در عملکرد دستگاه شود:

الکل و بنزین؛
حلال‌ها و رقیق‌کننده‌ها؛
چسب‌ها، رنگ‌ها و محصولات سیلیکونی؛
مواد شوینده؛
عطرها؛
اسپری‌ها به‌طور کلی.
برای تمیز کردن دتکتور، بهتر است تنها از یک پارچه مرطوب با آب استفاده کنید.

فایل تصویری از نحوه عملکرد آشکارساز گاز (دتکتور گاز)

برای خرید دتکتور گاز و یا دریافت کاتالوگ و لیست قیمت دتکتور گاز با کارشناسان ما در شرکت تنظیم آزمون تجهیز تماس بگیرید.